W Iławie do 1945 roku działało kilka dużych browarów, ale też mniejsze rozlewnie i składy piwa. Nie są znane, poza pewnymi wyjątkami, ich konkretne lokalizacje. Wiadomo jednak, że nad samym Jeziorakiem takich miejsc było przynajmniej piętnaście.

Historia iławskiego browarnictwa nie jest dokładnie znana. Najstarsze informacje na ten temat pochodzą z monografii „Geschichte der Stadt Deutsch Eylau” Karla Josepha Kaufmanna, wydanej z okazji jubileuszu 600-lecia miasta. To z niej dowiadujemy się, że w trakcie wielkiego pożaru z 1706 roku spłonęła warzelnia piwa, a nową, za 140 talarów, wybudowano dopiero w 1726 roku.

Warzelnia wraz z wyposażeniem musiały być intensywnie wykorzystywane. Wiadomo bowiem, że w trakcie wojny siedmioletniej, w czasie okupacji Prus przez wojska rosyjskie, produkcja piwa i gorzałki w Iławie osiągnęła wysoki poziom, a dzięki żołnierzom rosyjskim, którzy „dużo pili”, „możliwy był […] wielki rozwój browarnictwa”. W 1805 roku wyprodukowano w mieście 1272 beczułki piwa i 270 antałków gorzałki.

Kolejne ciekawostki związane z browarnictwem przytoczone przez Kaufmanna dotyczą okresu wojen napoleońskich. Według historyka, w 1807 roku, w czasie, gdy w Iławie stacjonował francuski garnizon, miejscy słodownicy i browarnicy musieli oddać dla armii prawie 930 beczułek piwa i około 15 tysięcy litrów gorzałki.

W 1848 roku miejską słodownię z prawami do warzenia piwa kupił von Jackowski z Bielic, który przeniósł browar ze Starego Miasta do stojącej nad Jeziorakiem słodowni. W 1859 roku browar odkupił od niego Bötticher.

W drugiej połowie XIX wieku główną dźwignią szybkiego rozwoju miasta była budowa nowych połączeń komunikacyjnych, łączących Iławę z miastami powiatu. W 1862 roku otwarto połączenie wodne z Elblągiem, w 1863 roku zmodernizowano drogę do Susza, w 1865 roku drogę do Lubawy zaś w 1874 do Kisielic. W latach siedemdziesiątych XIX wieku uruchomiono także połączenia kolejowe do Torunia i Ostródy oraz Malborka i Mławy. Inwestycje komunikacyjne i szybki rozwój miasta spowodowały duży napływ robotników i rzemieślników ,a także rozwój istniejących zakładów rzemieślniczych i przemysłowych.

To właśnie popyt na piwo i wódkę wśród klasy rzemieślniczej i robotniczej powodował znaczny rozwój piwowarstwa w ogóle. I nie tylko w samej Iławie. W tym czasie w całej prowincji czynnych było aż 410 browarów. Do najbardziej znanych należały browary Wickbold, Ponarth, Schönbusch, Worienen i Bergschlößchen. Podatek piwny w roku 1872 wyniósł 214 392 talary, natomiast w roku 1873 już 249 539 talarów.

Według danych zebranych przez Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności”, spośród 410 browarów, 323 zaliczano do przemysłowych, a 87 do nieprzemysłowych przedsiębiorstw, które warzyły piwo jedynie na własny użytek. W 1887 roku w prowincji działało już tylko 265 browarów, a w 1900 – 182 browary. W 1913 roku było ich już tylko 101. Liczba ta zaczęła rosnąć dopiero po zakończeniu I wojny światowej.

W Iławie oprócz browarów istniały także rozlewnie wina, wody mineralnej, likieru, octu i oranżad. Do najbardziej znanych należała rozlewnia Friedricha Bewersdorffa oraz wytwórnia Hugo Nieckaua, założona w 1872 roku (jego brat, inżynier Fritz Nieckau, od 1930 roku był członkiem NSDAP, został pierwszym burmistrzem Iławy po przejęciu władzy przez partię hitlerowską, funkcję pełnił do 1937 roku, gdy awansowano go na stanowisko nadburmistrza Tylży). Położone na terenie dzisiejszych warsztatów szkolnych przy ulicy Konstytucji 3 Maja budynki rozlewni Nieckaua spłonęły 18 stycznia 1945 roku, na cztery dni przed wejściem żołnierzy Armii Czerwonej po niespodziewanym nalocie samolotów radzieckich.

Po wojnie pierwsza rozlewnia piwa zaczęła funkcjonować przy ulicy Dąbrowskiego. Właścicielami rozlewni byli Bronisław Bieliński i Roman Błaszkowski. Wiadomo, że w 1948 roku w Iławie znajdowały się już dwie rozlewnie piwa i wód gazowanych. Oprócz tej przy ulicy Dąbrowskiego, funkcjonowała druga przy ulicy Mierosławskiego. Jej właścicielem był Józef Szypowicz.

Zdjęcia

Butelki

Prezentowane butelki pochodzą ze zbiorów Stowarzyszenia Badaczy Historii Deutsch Eylau „Ylavia”

Porcelanki

Prezentowane porcelanki pochodzą ze zbiorów Stowarzyszenia Badaczy Historii Deutsch Eylau „Ylavia”

Skrzynki na piwo

Skrzynka na butelki Arnold Haendel Dt. Eylau WPR (fot. upstreamfactory.com)

Etykiety

Etykieta z butelki likieru z rozlewni Friedricha Bewersdorffa

Dokumenty

Rachunek w formie karty pocztowej o numerze 978 z rozlewni Hugo Nieckaua, wystawiony 9 listopada 1911 roku. Część druków firmowych Nieckaua powstawała miejscowej drukarni Lorenza

Rachunek z 1 maja 1912 roku z widocznym podpisem i pieczątką Hugo Nieckaua

Reklama rozlewni Hugo Nieckaua