Gdy wiele lat temu, skuszony bliskością umocnień i kompleksu obiektów kolejowych, udałem się tam po raz pierwszy, nie wiedziałem, że przechadzam się po terenie dawnego niemieckiego obozu karnego, w którym – jak na ironię – po zakończeniu wojny urządzono obóz przejściowy dla jeńców wojennych. I że z miejscem tym wiąże się historia, która z powodzeniem mogłaby posłużyć jako scenariusz do filmu.

I z pewnością byłby to film na miarę kultowej “Wielkiej ucieczki”, bo choć – tak, jak miało to miejsce w Żaganiu – nie była to ucieczka masowa, to z pewnością była niemniej spektakularna. I na swój sposób wyjątkowa, bo wśród uciekinierów znalazł się Willi Stoph – późniejszy premier NRD, który pełnił swój urząd w latach 1964 – 1973 i 1976 – 1989. Gdyby latem 1945 roku nie uciekł z sowieckiej niewoli, zostałby zesłany do ZSRR i nie zrobiłby wielkiej kariery w nowej, powojennej rzeczywistości.

Historia miejsca, przez które między 1943 a 1947 rokiem przeszło kilkadziesiąt tysięcy osób – początkowo Polaków i Rosjan, później Niemców, a na końcu polskich kolejarzy – stała się dla mnie inspiracją do stworzenia cyklu filmów o nieznanych wątkach z historii dawnych Prus Wschodnich. Pierwszy z nich – „Wielka ucieczka” – opowiada o obozie karnym, obozie przejściowym i koncentruje się na historii Stopha. Film realizowany był w maju i czerwcu 2016 roku. Zdjęcia powstawały przy ulicy Kolejowej i na terenie lokomotywowni w Iławie.

Pokaz premierowy „Wielkiej ucieczki” odbył się 11 czerwca w Galerii Jeziorak, która wsparła realizację filmu.