Rozwój przemysłu i gospodarki miejskiej w drugiej połowie XIX wieku oraz napływ wojska, w tym oficerów wysokiego szczebla, sprawił, że na terenie Iławy zaczęły otwierać się banki i filie banków. Mieszkańcy, kupcy i wojskowi dokonywali w nich operacji pieniężnych, kredytowych i handlowych. Banki, filie i oddziały banków znajdowały się przede wszystkim w centrum Iławy. Pozostałością po ich funkcjonowaniu są nieliczne dokumenty, prezentowane na poniższej wystawie.
Wystawa „Finanse i bankowość” to też historia iławskiego pieniądza zastępczego. Historia pieniądza zastępczego sięga XVI wieku. Pojawiał się on najczęściej w okresie wojen lub kryzysów gospodarczych. Tak stało się w Niemczech w okresie I wojny światowej, gdy z obiegu zniknęły monety ze złota i srebra. To wtedy – w grudniu 1915 roku – wydano zarządzenie, w którym zalecono miastom wprowadzenie zastępczego pieniądza miejskiego, by zapobiec doskwierającemu gospodarce brakowi środków płatniczych.
W ten sposób w Iławie pojawiły się notgeldy (notgeld – niemiecka nazwa pieniądza zastępczego). Iławski magistrat zamówił je w firmie Chr. Lauer, która miała swoją siedzibę w Norymberdze. Firma ta w okresie II wojny światowej znana była z produkcji odznak i medali.
Już w roku 1914 w mieście pojawiły się banknoty zastępcze w formie kartoników opatrzonych nominałem 1 i 2 marek oraz pieczęcią magistratu.
Pierwsza emisja pieniądza zastępczego w formie monety trafiła do Iławy w 1916 roku. Do 1920 roku wprowadzono do lokalnego obiegu prawie 152 tysiące monet. Przez cztery lata wybito: 8205 sztuk ośmiokątnych monet o nominale 50 pfennigów w cynku (1916/1917), 5175 sztuk monet o nominale 50 pfennigów w żelazie (1916/1917), 10440 sztuk monet o nominale 10 pfennigów w cynku (1917), 10600 sztuk monet o nominale 10 pfennigów w żelazie (1918), 5450 sztuk monet o nominale 50 pfennigów w żelazie (1918), 101500 sztuk monet o nominale 10 pfennigów w żelazie w dwóch typach: z pojedynczą i podwójną obwódką wokół herbu (1920) i 10423 sztuk monet o nominale 50 pfennigów w żelazie (1920).
Monety wycofano z obiegu w maju 1922 roku. Apel iławskiego magistratu nie przyniósł jednak rezultatu – z prawie 152 tysięcy monet do miejskiej kasy powróciło zaledwie kilka tysięcy krążków. Pozostałą część mieszkańcy zatrzymali na pamiątkę. Iławskie notgeldy stanowią dziś rarytas na rynku kolekcjonerskim.
Pieniądz zastępczy – notgeld
Dokumenty bankowe
Inne
